خلاصه کتاب استراتژی اقیانوس آبی

وقتی از مردم می‌پرسیم که چرا کسب و کار شخصی خودتان را راه اندازی نمی‌کنید؟ پاسخ می‌دهند که برای راه اندازی کسب و کار خیلی دیر شده است؛ چون رقبای زیادی وارد بازار شده‌اند و در شرایط فعلی کسب و کارهای نوپا نمی‌توانند سود چندانی کسب کنند.  یکی از موانع ذهنی بسیاری از افرادی که به دنبال راه‌اندازی کسب و کار شخصی هستند، همین رقابت با رقباست. کتاب “استراتژی اقیانوس آبی” با هدف تغییر این نگرش، یک رویکرد جدید برای راه‌اندازی کسب و کارهای جدید، بی‌رقیب و پرسود ارائه می‌دهد. در این مقاله، ما به صورت مختصر و مفید به بررسی این کتاب خواهیم پرداخت.

در دنیایی که در هر صنعت و بازار، رقابت روز به روز در حال افزایش است، شاهد رقابت‌ شدیدتری در بین کسب و کارها هستیم. هر روزه ترفندها و تکنیک‌های تبلیغاتی جدیدتری برای جلب مشتریان ارائه می‌شوند و مشتریان هم به دنبال کسب و کارهایی با بهترین محصولات و خدمات می‌گردند. اگر هر صنعت را یک اقیانوس تصور کنیم و هر کسب و کار را یک کشتی، متوجه خواهیم شد که اقیانوس صنایع مختلف پر از کشتی‌هایی است که در جنگ رقابت به جان هم افتاده‌اند. به عبارت دیگر، اقیانوس صنایع به رنگ قرمز تبدیل شده است. کتاب “استراتژی اقیانوس آبی” به منظور جلوگیری از ورود به بازی‌های رقابتی، پیدا کردن یک بازار بدون رقیب و تصاحب آن بازار توسط خودمان نوشته شده است.

در حال حاضر، بسیاری از مدیران اعتقاد دارند که اگر نتوانند در رقابت با رقبای خود پیروز شوند، نمی‌توانند به اهداف و آرزوهایشان دست یابند. کتاب “استراتژی اقیانوس آبی” سعی می‌کند نگرشی جدید به مدیران، صاحبان کسب و کار و کارآفرینان ارائه دهد. این کتاب به آن‌ها نشان می‌دهد که تنها راه برای پیروزی در رقابت، تلاش نکردن برای پیروزی در رقابت است. در این مقاله، به صورت خلاصه و جامع به مروری بر کتاب “استراتژی اقیانوس آبی” و راهکارهای آن می‌پردازیم.

درباره نویسندگان 

کتاب استراتژی اقیانوس آبی با همکاری دو نویسنده مطرح به نام‌های دبلیو چان کیم (W. Chan Kim) و رنه مابورنیا (Renée Mauborgne) نوشته شده است.

دبلیو چان کیم، یک نطریه‌پرداز و کارآفرین در حوزه کسب و کار است. او در سال ۱۹۵۱ در کره جنوبی به دنیا آمد و تحصیلات خود را در مدرسه کسب و کار راس به پایان رساند. در اواخر دهه ۱۹۷۰ به عنوان استاد در این مجموعه فعالیت کرد. سپس در سال ۱۹۹۲ به فرانسه رفت و به ایجاد و توسعه مفهوم اقیانوس آبی متمرکز شد.

وی پس از ورود به فرانسه، در مدرسه کسب و کار اینسید (INSEAD) تحصیل کرد. این مدرسه یکی از برترین مؤسسات آموزشی در حوزه کسب و کار در اروپا و مرکز برجسته‌ای در آموزش رهبری جهان است. وی همکاری‌های گسترده‌ای با مؤسسات معتبر انجام داده است. در نهایت، در سال ۲۰۰۵ با همکاری رنه مابورنیا، توانست کتاب “استراتژی اقیانوس آبی” را به چاپ برساند.

رنه مابورنیا، اقتصاددان و نظریه‌پرداز کسب و کار، در سال 1963 در آمریکا به دنیا آمد. او هم مثل دبلیو چان کیم، استاد مدرسه کسب و کار اینسید فرانسه است. خانم مابورنیا تحصیلات خود را در مدرسه کسب و کار راس در ایالت میشیگان آمریکا به پایان رساند. او به جز کتاب استراتژی اقیانوس آبی ، نگارش کتاب حرکت به سوی اقیانوس آبی را هم در کارنامه خود دارد.

نکات کتاب استراتژی اقیانوس آبی

هدف اصلی کتاب استراتژی اقیانوس آبی، آموزش چگونگی عدم‌تمرکز در رقابت و پیروزی در آن است. این کتاب تلاش می‌کند نگرش مدیران و صاحبان کسب و کار را تغییر دهد و به آن‌ها نشان دهد که می‌توان به اهداف و خواسته‌های خود بدون وابستگی به رقابت رسید. برای این منظور، ایده‌ای ارائه می‌دهد که می‌توان یک بازار منحصر به فرد را برای خود خلق کرد، یک بازاری که در اقیانوس قرمز رقابت خونین وجود نداشته باشد. ایجاد یک اقیانوس آبی نیازمند خلاقیت است، اما اگر کسی بتواند این اقیانوس را شکل دهد و تقاضای لازم برای آن را ایجاد کند، می‌تواند به ماشین تولید ثروت تبدیل شود.

در ادامه، ما قصد داریم بخشی از درس‌ها و آموزه‌های کلیدی کتاب استراتژی اقیانوس آبی را مرور کنیم و به صورت خلاصه به آنها بپردازیم.

درس اول: اقیانوس آبی و قرمز چیست؟

اهمیت اصلی کتاب استراتژی اقیانوس آبی، بررسی تفاوت میان اقیانوس آبی و قرمز است. این کتاب به دنبال ترکیب همزمان عامل تمایز و کاهش هزینه است، به منظور ایجاد یک فضای جدید در بازار. استراتژی اقیانوس آبی سعی دارد به فضایی بدون رقابت وارد شود. به همین دلیل، رقابت در این فضاها معنای خود را به کلی از دست می‌دهد.

در حال حاضر، تمامی صنایع و بازارهای شناخته شده به عنوان اقیانوس قرمز شناخته می‌شوند. در این بازارها، مرزهای صنعتی کاملاً مشخص و قوانین رقابت در آنها معلوم هستند. یک کسب و کار برای موفقیت در اقیانوس قرمز و تامین سهم بیشتری از تقاضا، باید بتواند بر رقبای خود غلبه کند و این غلبه کردن مستلزم جنگ و خونریزی است. زمانی که فضای بازار (اقیانوس) شلوغ می‌شود، سودآوری و رشد کاهش می‌یابد.

کتاب “استراتژی اقیانوس آبی” به تمام صنایعی اشاره می‌کند که به طور کلی معروف و شناخته‌شده نیستند و به همین دلیل در آن‌ها رقابت کمتری وجود دارد. این فضا به ما امکان می‌دهد تا کسب و کار خود را در آن راه‌اندازی کنیم، تقاضا را درون مخاطبان ایجاد کنیم و به سرعت رشد و سودآوری بالایی دست یابیم. در جدول زیر سعی کرده‌ایم تفاوت استراتژی اقیانوس قرمز و آبی را با یکدیگر مقایسه کنیم:

استراتژی اقیانوس آبی:

• خلق فضای بازار بی‌رقابت
• بی‌معنا کردن رقابت
• خلق و تسخیر تقاضای جدید
• شکستن بده‌بستان بین ارزش و هزینه
• هم‌راستاسازی کل فعالیت‌های بنگاه برای تحقق همزمان تمایز و هزینه پایین

استراتژی اقیانوس قرمز:

• رقابت در فضای بازار موجود
• پیروزی در رقابت
• به کارگیری تقاضای موجود
• بده‌بستان بین ارزش و هزینه
• هم‌راستاسازی کل سیستم فعالیت‌های بنگاه با انتخاب استراتژیک آن برای تمایز یا هزینه پایین

 

درس دوم: هدف از استراتژی اقیانوس آبی چیست؟

یکی از سوالاتی که در مورد استراتژی اقیانوس آبی مطرح می‌شود این است که هدف از این استراتژی چیست؟ در کتاب استراتژی اقیانوس آبی می‌خوانیم:

هدف استراتژی اقیانوس آبی کاملاً مشخص است. این استراتژی می‌خواهد به هر سازمان و کسب و کاری (کوچک یا بزرگ، جدید یا باسابقه) اجازه دهد که با چالش خلق اقیانوس‌های آبی روبه‌رو شود و از آن بگذرد تا فرصت‌ها را بیشینه و خطرپذیری (ریسک) را کمینه سازد.

در واقع، برای کسانی که میل زیادی به پذیرش ریسک ندارند و در عین حال تمایل دارند بهترین فرصت‌ها را خلق کنند و سودآوری کسب و کار خود را به حداکثر برسانند، استراتژی اقیانوس آبی مناسب است. ایجاد یک اقیانوس آبی ممکن است به نظر سخت و پیچیده برسد. اما اگر بتوانید این سختی و پیچیدگی را در ابتدای مسیر تحمل کنید، بدون شک در آینده نیازی به رقابت با رقبای قدرتمند و سخت نخواهید داشت.

استراتژی اقیانوس آبی به کسب و کارها آموزش می‌دهد که در ارائه ارزش، نوآوری کنند. بسیاری از متخصصان، “نوآوری در ارزش” را ستون فقرات استراتژی اقیانوس آبی می‌دانند. نوآوری در ارائه ارزش زمانی رخ می‌دهد که هزینه‌های کسب و کار به حداقل رسانده شده و ارزش محصولات و خدمات در نظر مشتریان افزایش یابد.

وقتی به مشتریان خود محصول یا خدمتی ارائه می‌دهید که تا کنون کسی به آن‌ها فکر نکرده است، ارزش آن محصول یا خدمت در نظر مشتریان افزایش می‌یابد.

درس سوم: چهار اصل کلیدی برای طراحی استراتژی اقیانوس آبی چیست؟

در صورتی که می‌خواهید استراتژی اقیانوس آبی مورد نظر خودتان را طراحی کنید، لازم است چهار اصل کلیدی را مد نظر قرار دهید. این اصول به شما کمک می‌کند استراتژی بهتر و موثرتری طراحی کنید:

1. ساخت مجدد مرزهای بازار 

2. رفع چیزی فراتر از تقاضای موجود 

سعی کنید به چیزی فراتر از تقاضای موجود توجه کنید. در کنار توجه به مصرف کنندگان، لازم است به غیرمصرف کنندگان نیز توجه کنید. غیرمصرف کنندگان به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• افزایش که به زودی غیرمصرف کننده می‌شوند: این افراد می‌خواهند به زودی از اقیانوس شما بروند.
• غیرمصرف کنندگان بی میل: این دسته از افراد، کاملاً آگاهانه بازاری غیر از بازار شما را انتخاب می‌کند.
• غیرمصرف کنندگان شناسایی‌نشده: این افراد غیرمصرف‌کنندگان شناسایی نشده‌ای هستند که در بازارهایی بسیار دور از دسترس شما حضور دارند

3. سلسله اقدام‌های استراتژیک را به درستی اجرا کنید

برای طراحی مناسب استراتژی اقیانوس آبی، باید سلسله اقدامات استراتژیک را به درستی اجرا کنید. در ادامه به این اقدامات اشاره شده است:

• ارائه فیچر سودمند: برای جلب توجه خریداران خود، به آنها ویژگی سودمند، منحصر به فرد و استثنایی ارائه دهید. باید مزیتی را برای خریداران خود خلق کنید که رقبا نتوانند به همان کیفیت ارائه کنند.
• قیمت معقول: در تعیین قیمت محصولات و خدمات خود، به قیمت معقولی فکر کنید. قیمتی که برای خریداران جذاب باشد و در عین حال به شما سودآوری مناسب را فراهم کند.
• در نظر گرفتن معادله هزینه-سود: همواره معادله هزینه-سود را در نظر داشته باشید و تصمیمات خود را براساس آن اتخاذ کنید. در نهایت، هدف شما به دست آوردن سود‌آوری است.
• مقابله با موانع سازگاری: با موانعی که ممکن است مانع سازگاری خریداران با محصولات و خدمات شما شوند، مقابله کنید. سعی کنید محصولات و خدماتی را ارائه دهید که خریداران بتوانند به راحتی با آنها سازگار و هماهنگی شوند.

4. روی تصویر کلان تمرکز کنید نه روی اعداد

حالا فرصت مناسبی فرا رسیده است تا استراتژی اقیانوس آبی که تاکنون طراحی کرده‌اید را مد نظر قرار دهید. در این مرحله، می‌توانید یک تصویر کلان از این استراتژی را به کارکنان سازمان یا کسب و کار خود ارائه دهید تا آن‌ها بفهمند که شما چه طرح و برنامه‌ای در ذهن دارید. این تصویر بزرگ، به آنها کمک می‌کند تا وظیفه‌ای که در این اقیانوس آبی بر عهده دارند را درک کنند و نقش خود را به بهترین شکل ممکن ایفا کنند.

درس چهارم: رعایت چه اصولی در اجرای استراتژی اقیانوس آبی الزامی است؟

کتاب استراتژی اقیانوس آبی در کنار مسئله طراحی استراتژی، روی اجرای آن هم تأکید جدی دارد و برای بخش اجرا، دو اصل کلیدی را مد نظر قرار داده است که در ادامه این دو اصل را بررسی خواهیم کرد:

1. غلبه بر موانع سازمانی 

زمانی که در حال اجرای استراتژی اقیانوس آبی در کسب و کار خود هستیم، احتمالاً با مشکلات و موانع سازمانی مواجه خواهیم شد. اگر این موانع سازمانی به درستی برطرف نشوند، این می‌تواند باعث تغییر کامل در استراتژی اقیانوس آبی شود. به عنوان مثال، یکی از موانعی که در کتاب استراتژی اقیانوس آبی به آن اشاره می‌شود، منابع سازمانی است. در این کتاب آمده است:

رهبران تحول‌آفرین به جای جستجوی منابع جدید برای اجرای استراتژی اقیانوس آبی، با سه روش منابع فعلی خود را مدیریت می‌کنند تا استراتژی به مشکل نخورد: اولاً آن‌ها تلاش می‌کنند که منابع سازمان را به نقاط مهم اختصاص دهند. در گام بعدی می‌کوشند آن منابعی که به نقاط غیرمهم اختصاص داده شده، خارج شود. در گام آخر، می‌کوشند منابعی که به آن احتیاج ندارند را با منابع مورد نیاز مبادله کنند.

2. ایجاد فرایند امن برای اجرای استراتژی

کتاب استراتژی اقیانوس آبی به دنبال ارائه راهکاری امن برای اجرای این استراتژی است؛ زیرا به اعتقاد آن، برخی افراد در سازمان‌های مختلف به اقدامات نو و نوآورانه علاقه‌مند نیستند و ممکن است در فرآیند اجرای استراتژی، مقاومت کنند. برای اجرای امن استراتژی اقیانوس آبی، می‌توانید اقدامات زیر را به عمل بیاورید:

• افراد را در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک سازمان، مشارکت دهید. این امر ممکن است به نظر ساده برسد، اما می‌تواند نگرش افراد نسبت به اجرای پروژه‌های جدید را تغییر دهد.
• دلیل تصمیماتی که برای سازمان گرفته شده است را به نیروهای سازمان توضیح دهید. به خاطر داشته باشید که منابع انسانی، ارزشمندترین دارایی‌ها و منابع هر سازمان هستند و این حق را دارند که بفهمند به عنوان رهبر کسب و کار، تصمیمات خود را بر چه اساسی می‌گیرید.
• هنگامی که استراتژی اقیانوس آبی را طراحی کرده‌اید، انتظارات خود از منابع انسانی سازمان را به صورت واضح بیان کنید. در صورتی که قوانین جدیدی ایجاد کرده‌اید، قوانین جدید را به وضوح برای آن‌ها توضیح دهید.