رویداد «تأمین مالی پلتفرم‌های آنلاین» با محوریت سرمایه‌گذاری جسورانه و ورود استارتاپ‌ها به بورس برگزار شد
رویداد «تأمین مالی پلتفرم‌های آنلاین» ششم خرداد ۱۴۰۴ با همکاری انجمن تجارت الکترونیک و معاونت علمی ریاست‌جمهوری برگزار شد. این رویداد به بررسی چالش‌های سرمایه‌گذاری در اقتصاد دیجیتال، به‌ویژه مسأله دارایی‌های نامشهود پرداخت. حضور بازیگران کلیدی و طرح راهکارهای قانونی و اجرایی برای تسهیل تأمین مالی استارتاپ‌ها، از محورهای مهم این مراسم بود.
شکاف عمیق حجم سرمایه‌گذاری خطرپذیر؛ سهم ایران کمتر از یک‌صدم درصد جهان
در ابتدای این رویداد، مریم نجفی، دبیر وقت رویداد «انجمن تجارت الکترونیک»، با نگرانی از وضعیت سرمایه‌گذاری جسورانه در کشور، به فاصله قابل توجه ایران نسبت به جهان در این زمینه اشاره کرد. او با اشاره به اینکه در سال گذشته ۳۱۴ میلیارد دلار سرمایه به استارتاپ‌های جهانی اختصاص یافته، گفت: «سهم ایران تنها ۲۷.۳ میلیون دلار بوده است؛ رقمی معادل ۰.۰۰۸ درصد از کل سرمایه‌گذاری‌ها که حتی نسبت به میانگین منطقه منا (حدود ۱ درصد) نیز بسیار ناچیز است.»
نجفی با بیان اینکه بیش از نیمی از معاملات بورس نزدک آمریکا مربوط به شرکت‌هایی است که سرمایه اولیه خود را از VCها دریافت کرده‌اند، افزود: «سرمایه‌گذاری خطرپذیر فقط حمایت از استارتاپ‌ها نیست، بلکه نقش کلیدی در شکل‌گیری آینده اقتصاد دیجیتال و ورود به بازارهای جهانی ایفا می‌کند.»
او رشد خیره‌کننده هوش مصنوعی در جذب سرمایه را نیز یادآور شد و گفت: «بالغ بر یک‌سوم سرمایه‌گذاری‌ها به این حوزه اختصاص یافته، در حالی که بخش‌هایی مانند فین‌تک و رمزارزها با افت مواجه بوده‌اند.»
دارایی‌های نامشهود، مانع اصلی استارتاپ‌ها برای استفاده از منابع بانکی
پس از صحبت‌های نجفی، پنلی با عنوان «نقش دولت در تأمین مالی اقتصاد دیجیتال» برگزار شد که در آن حسین افشین، معاون علمی ریاست‌جمهوری، و نیما قاضی، رئیس هیئت‌مدیره انجمن تجارت الکترونیک تهران، به بحث و گفت‌وگو پرداختند.
در ابتدای این پنل، نیما قاضی با اشاره به اینکه تأمین مالی بانکی همچنان اصلی‌ترین شیوه تأمین مالی در سطح جهانی است، گفت: «یکی از موانع جدی بر سر راه استارتاپ‌ها در ایران برای استفاده از منابع بانکی، ماهیت دارایی‌های آن‌هاست؛ چرا که این دارایی‌ها عمدتاً نامشهودند و نظام بانکی ما شناخت و سازوکار لازم برای ارزیابی و پذیرش آن‌ها را ندارد.»
حسین افشین نیز با تأکید بر اهمیت شناسایی و رسمیت‌بخشی به دارایی‌های نامشهود در قوانین کشور، تصریح کرد: «یکی از دغدغه‌های جدی ما این بود که در چارچوب قانونی، دارایی‌های نامشهود شرکت‌های دانش‌بنیان به رسمیت شناخته شود تا امکان وثیقه‌گذاری فراهم شود. چرا که در فرآیند تأمین مالی بانکی، دو پرسش اساسی مطرح می‌شود: چقدر دارایی دارید و چقدر می‌توانید وثیقه بگذارید؟ اینجاست که ارزیابی صحیح از دارایی‌های نامشهود اهمیتی مضاعف پیدا می‌کند.»
او بزرگ‌ترین گام در مسیر تسهیل تأمین مالی بانکی برای شرکت‌های نوآور را استفاده از دارایی‌های نامشهود به عنوان وثیقه دانست.
افشین در ادامه از افزایش سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی خبر داد و گفت: «سرمایه این صندوق به ۲۰ هزار میلیارد تومان (۲۰ همت) رسیده و این افزایش، پس از حدود دو دهه، بستر مناسبی برای گسترش سرمایه‌گذاری خطرپذیر فراهم می‌کند. بر اساس برنامه‌ریزی‌ها، تا پایان سال این رقم به ۳۰ همت خواهد رسید و بخشی از این منابع نیز به صندوق‌های سرمایه‌گذاری شرکتی (CVC) اختصاص داده خواهد شد.»
بدون ایجاد زبان مشترک، تأمین مالی نوآورانه ممکن نیست
پس از آن، پنلی با عنوان «قانون دارایی‌های نامشهود» برگزار شد که در آن امین خلیلی، مدیر ادغام و تملیک ترنج، و حامد رفیعی، سرپرست مرکز تأمین مالی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، به بررسی ابعاد مختلف این قانون پرداختند.
در این پنل، حامد رفیعی به تفاوت نرخ نکول و نرخ خسارت میان شرکت‌های دانش‌بنیان و سایر شرکت‌ها اشاره کرد و گفت: «نرخ نکول و خسارت در شرکت‌های دانش‌بنیان بسیار پایین است. به‌عنوان مثال، اگر نرخ خسارت به حق بیمه در سایر شرکت‌ها حدود ۴۰ درصد باشد، این عدد برای شرکت‌های دانش‌بنیان به ۹۰ درصد می‌رسد. یعنی دانش‌بنیان‌ها به مراتب عملکرد مطمئن‌تری در بازپرداخت و مدیریت ریسک دارند.»
امین خلیلی نیز با تأکید بر ضرورت ایجاد زبان مشترک میان ارکان مختلف زیست‌بوم تأمین مالی، اظهار داشت: «ما نیازمند همدلی و درک مشترک میان نهادهای اعتباردهنده، ارزیاب‌های دارایی و سایر بخش‌های کلیدی هستیم. این هم‌افزایی به‌ویژه برای شرکت‌های فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال، یک ضرورت است.»
او با اشاره به نقش کلیدی ورود شرکت‌های بزرگ دیجیتال به بازار سرمایه گفت: «تأمین مالی و عرضه اولیه شرکت‌هایی مانند دیجی‌کالا و دیوار می‌تواند مسیر ورود دیگر استارتاپ‌های کوچک‌تر را به بورس هموار کند. شرکت‌هایی مثل دیجی‌کالا، دیوار، تپسی و اسنپ حدود ۹۰ درصد دارایی‌هایشان نامشهود است. بنابراین، ورود آن‌ها به بازار سرمایه می‌تواند فرصتی برای ارزش‌گذاری بخشی از این دارایی‌های نامشهود باشد.»
خلیلی هشدار داد که اگر همدلی لازم در ساختار بازار سرمایه و نهادهای حاکمیتی ایجاد نشود، این دارایی‌های ارزشمند در فرآیند قیمت‌گذاری با چالش مواجه خواهند شد.
رفیعی نیز بیان کرد: «دنیا به‌سمت اقتصاد مبتنی بر دارایی‌های نامشهود حرکت می‌کند و اگر نظام بانکی ما با این روند همگام نشود، خودش عقب خواهد ماند.»
صندوق‌های VC و PE شکست خورده‌اند
در بخش پایانی، پنل تخصصی «نقش بازار سرمایه در تأمین مالی زیست‌بوم دانش‌بنیان» با حضور علیرضا دلیری از سرمایه‌گذاری ماندگار، حسام جعفری از یکتانت، سعید محمدی از گروه دیجی‌کالا، مصطفی اکرمی از میلی‌گلد و محمود گودرزی از سازمان بورس تهران برگزار شد.
در این پنل علیرضا دلیری، عضو هیئت‌مدیره سرمایه‌گذاری ماندگار، با نگاهی انتقادی به برخی چالش‌های ساختاری کشور در حوزه مالی و سرمایه‌گذاری، دیدگاه‌های خود را مطرح کرد.
او بزرگ‌ترین معضل نظام بانکی کشور را نبود یک سیستم اعتبارسنجی کارآمد دانست و گفت: «در حوزه گارانتی نیز ساختار اصولی و قابل اتکایی در کشور نداریم.»
دلیری با تأکید بر اهمیت دارایی‌های نامشهود، اظهار داشت: «به‌نظر من، ارزش آدم‌ها از ساختمان بالاتر است. چون اگر نیروی انسانی نباشد، آن ساختمان هم به وجود نمی‌آید. دانش فنی افراد، توسعه بازار و دیگر سرمایه‌های فکری، همگی دارایی‌های واقعی یک کسب‌وکار محسوب می‌شوند.»
او در ادامه با بیان اینکه مدل تأمین مالی جمعی طی سال‌های اخیر به نقطه اشباع رسیده، به نقش صندوق‌های سرمایه‌گذاری در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها اشاره کرد و گفت: «این صندوق‌ها می‌توانند نقش مؤثری در رشد این شرکت‌ها ایفا کنند.»
با این حال، دلیری دیدگاه مثبتی نسبت به عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) و خصوصی (PE) نداشت و اظهار کرد: «از نظر من این صندوق‌ها شکست خورده‌اند و تمایلی به ورود به این بحث ندارم.»
او همچنین با اشاره به حضور محدود استارتاپ‌ها در بازار سرمایه، تنها نمونه موفق در این زمینه را شرکت تپسی عنوان کرد و افزود: «اگر پیگیری و جنگندگی میلاد منشی‌پور، هم‌بنیان‌گذار تپسی، نبود، این شرکت هرگز وارد بورس نمی‌شد.»
در سال جاری شاهد ورود رسمی دیجی‌کالا به بورس تهران خواهیم بود
محمود گودرزی، مدیرعامل بورس تهران در این پنل عنوان کرد: «سال ۱۴۰۴ شاهد بزرگ‌ترین اتفاق بازار سرمایه، یعنی ورود رسمی دیجی‌کالا به بورس تهران خواهیم بود.»
او با اشاره به روند طولانی پذیرش این شرکت، گفت: «دیجی‌کالا دی‌ماه گذشته در بورس تهران پذیرش شده و از نظر مقرراتی مشکلی برای عرضه اولیه ندارد. به گفته گودرزی، جمع‌بندی نهایی بورس تهران انجام شده و پیشنهادات لازم ارائه شده است، اما موضوع قیمت‌گذاری همچنان محل اختلاف میان سهامداران عمده و مسئولان بازار سرمایه است.»
او افزود: «در جلسه قبلی، مدلی برای حل این چالش ارائه شد که امید می‌رود با اجرای آن، روند ورود دیجی‌کالا به بازار سرمایه در سال جاری نهایی شود و تا زمانی که شرکت‌های بزرگ اقتصاد دیجیتال مانند دیجی‌کالا، اسنپ و دیوار وارد بورس نشوند، فرهنگ سرمایه‌گذاری این بخش نیز تثبیت نخواهد شد»
گودرزی در پایان ابراز امیدواری کرد که در سال ۱۴۰۴ شاهد بزرگ‌ترین اتفاق بازار سرمایه، یعنی ورود رسمی دیجی‌کالا به بورس تهران باشیم.
ارزیابی دیجی‌کالا در کمیته پذیرش، ۹ ساعت طول کشید
محمدی، مدیرعامل گروه دیجی‌کالا گفت: «در فضای سنتی سرمایه‌گذاری و تحلیل، معمولاً تمرکز بر عملکرد گذشته شرکت‌هاست و ارزش‌گذاری بر همین اساس انجام می‌شود. اما در مورد شرکت‌های فناوری‌محور، چشم‌انداز رشد آینده نقش کلیدی دارد و نمی‌توان فقط به داده‌های گذشته اتکا کرد.»
او ادامه داد: «چند ماه پیش جلسه‌ای در کمیته پذیرش داشتیم که حدود ۹ ساعت طول کشید. بخش زیادی از سوال‌هایی که آنجا مطرح شد، در فرآیند ارزیابی و سرمایه‌گذاری ما روی سایر شرکت‌ها حتی به میان نمی‌آید. ما معمولاً به شاخص‌های آینده‌نگر مثل شبکه کاربران توجه بیشتری داریم؛ چون این نوع شاخص‌ها بهتر نشان می‌دهند که یک شرکت در سال‌های آینده چقدر احتمال دارد به سوددهی برسد.»
عرضه اولیه یکتانت تا دو ماه آینده انجام می‌شود
حسام جعفری، نایب‌رئیس هیئت‌مدیره یکتانت در این پنل از عرضه اولیه این شرکت در بازه‌ای حداکثر تا دو ماه آینده خبر داد.
او اعلام کرد که فرآیند پذیرش یکتانت از بهمن‌ماه ۱۴۰۲ آغاز شده و درج نماد این شرکت نیز در پایان اسفندماه ۱۴۰۳ انجام گرفته است. در حال حاضر، یکتانت در مرحله نهایی ارزش‌گذاری قرار دارد و به گفته جعفری، پس از پایان این مرحله، عرضه اولیه صورت خواهد گرفت.
جعفری در ادامه به چالش‌های پذیرش کسب‌وکارهای دیجیتال در بازار سرمایه اشاره کرد و گفت که نبود دارایی‌های مشهود در این نوع از شرکت‌ها باعث شده ذهن بسیاری از ارکان تصمیم‌گیر برای مواجهه با آن‌ها آمادگی کامل نداشته باشد. او در پایان تأکید کرد که گرچه آشنایی با مدل‌های کسب‌وکار دیجیتال همچنان برای برخی سرمایه‌گذاران چالش‌برانگیز است، اما یکتانت با عبور از مراحل لازم به‌زودی وارد بورس خواهد شد.
بطورکلی در این رویداد، بر ضرورت تغییر نگاه حاکم بر نظام مالی کشور نسبت به دارایی‌های نامشهود تأکید شد؛ دارایی‌هایی که امروزه بخش اعظم سرمایه شرکت‌های دیجیتال را تشکیل می‌دهند. همچنین نقش بازار سرمایه در تسهیل رشد استارتاپ‌ها و پذیرش آن‌ها در بورس به عنوان یک راهکار کلیدی مورد توجه قرار گرفت. ورود قریب‌الوقوع شرکت‌هایی مانند دیجی‌کالا و یکتانت به بورس، نشانه‌ای از حرکت تدریجی به‌سوی این تحول است. با این حال، موفقیت این مسیر نیازمند همدلی ساختاری، سیاست‌گذاری دقیق و ارتقاء سازوکارهای ارزیابی دارایی‌های نامشهود خواهد بود.
دیدگاهتان را بنویسید