چالش های استارتاپ ها در ایران چیست؟
وجود ابهام در استارتاپ‌ها موجب می‌شود تا آن‌ها با مسائل مختلفی روبه‌رو شوند. چالش های استارتاپ ها در ایران با توجه به جدید بودن مفهوم Startup و موانع جدی حقوقی و قوانین متعدد در این زمینه بسیار جدی‌تر از کشورهای دیگر جهان است.
هر چند که در سالیان اخیر از ایده‌های نوآورانه در غالب استارتاپ‌ها، شرکت‌های نوآفرین و دانش‌بنیان حمایت می‌شود، اما هنوز هم چنین کسب و کار هایی با مشکلات عدیده‌ای در مسیر رشد و توسعه خود مواجه هستند.
لیستی از چالش های استارتاپ ها در ایران
تئوری “بقا توانا” و جمله معروف “یک دریای صاف هرگز ملوانان خوبی نمی‌سازد” در دنیای استارتاپ‌ها به شکل عملی مشاهده می‌شود. محیط استارتاپی یک فضای خشن و پر از رقابت است که در آن تنها بهترین‌ها باقی می‌مانند و طرح یا ایده‌های ضعیف که توسط تیم‌های غیرتخصصی اجرا می‌شوند، محکوم به شکست و نابودی هستند.
سالیانه در حدود ۵۰ میلیون استارتاپ جدید در جهان راه‌اندازی می‌شوند. یعنی به‌طور متوسط در هر ساعت 5700 استارتاپ ایجاد می‌شوند. این اعداد بسیار بزرگ هستند و بسیاری از این کسب و کارهای نوپا با چالش‌های جدی مواجه می‌شوند. در ادامه لیستی از چالش های استارتاپ ها در ایران را بررسی می‌کنیم:
1- چالش‌های محیطی در استارتاپ‌های ایرانی
این بخش از چالش های استارتاپ ها در ایران مربوط به مسائل و مشکلاتی می‌شوند که مربوط به مسائل بیرونی هستند و بنیان‌گذاران استارتاپ‌ها تاثیر چندانی بر روی آن‌ها ندارند. یک استارتاپ ایرانی باید برای غلبه بر این چالش‌ها تا حد امکان خود را با شرایط وفق دهد و با شبکه‌سازی و ارتباطات گسترده به حل و فصل آن‌ها بپردازد.
مهمترین چالش‌های محیطی برای استارتاپ‌های ایرانی عبارت‌ند از:
1- جذب سرمایه یا تامین مالی
ایده‌های نوآورانه تا حدود زیادی مبهم و ناشناخته هستند. تیم‌های استارتاپی برای رشد و توسعه ایدۀ خود نیاز به سرمایه و پول دارند. پول‌های خود و پس‌اندازهای شخصی تنها در مراحل اولیه، نیاز استارتاپ را برآورده خواهند کرد. از چالش های استارتاپ ها در ایران جذب سرمایه‌گذار است.
شتاب‌دهنده‌ها و سرمایه‌گذاران خطرپذیر (VC) در چند سال گذشته رشد زیادی داشته‌اند و توانسته‌اند حمایت‌های ارزشمندی از استارتاپ‌های ایرانی داشته باشند. اما هنوز هم جذب سرمایه یکی از مشکلات جدی برای کسب و کارهای نوپا و فناور در ایران است.
2- مشکلات حقوقی از چالش های استارتاپ ها در ایران
استارتاپ یک مفهوم جدید است که عمر آن در ایران زیر ۲۰ سال است. اما قوانین کسب و کاری و تاسیس شرکت‌ها در ایران مربوط به حداقل ۷۰ یا ۸۰ سال پیش است. به همین دلیل قوانین و زیرساخت‌های لازم برای ثبت ایده و حمایت از شرکت‌های استارتاپی در ایران وجود ندارد.
چالش‌های جدی در زمینه مالکیت فکری، قوانین مالیاتی، ثبت شرکت، دریافت مجوز از چندین سازمان، مشکلات بیمه‌ای، استقرار در فضاهای مسکونی یا اداری و.. برای استارتاپ ایرانی وجود دارد.
3- سیاست‌گذاری دولت
نبود قوانین مشخص در زمینه استارتاپ‌ها و تصمیم‌گیران متفاوت در دولت، موجب می‌شود تا استارتاپ‌های ایرانی از محل سیاست‌گذاری‌های متناقض دولت یا دستگاه‌های مرتبط آسیب‌های جدی ببینند.
در بسیاری از موارد بی‌اطلاعی مقامات دولتی باعث اتخاذ سیاست‌های نادرستی در زمینه استارتاپ‌ها می‌شود. اما در مواردی هم شاهد این هستیم که دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی با بخش خصوصی و کسب و کارهای نوپا وارد رقابت می‌شوند و چالش‌های اساسی برای استارتاپ‌ها در ایران ایجاد می‌کنند.
4- مسائل فرهنگی و اجتماعی
گسترش و رشد فناوری و همچنین زیرساخت‌های ارتباطی، زمینه‌های لازم برای ایجاد استارتاپ‌ها را در ایران فراهم آورده است. اما هنوز در زمینه مسائل فرهنگی و اجتماعی شاهد چالش‌های جدی برای استارتاپ‌ها در ایران هستیم.
عدم اعتماد جامعه به کسب و کارهای آنلاین از چالش های استارتاپ ها در ایران است که نیاز به تلاش گسترده‌ای برای فرهنگ‌سازی و تغییر تصور عامه جامعه به این کسب و کارها وجود دارد.
5- چالش های فنی استارتاپ ها در ایران
یک استارتاپ زمانی می‌تواند به رشد کافی دست پیدا کند و مشتریان خود را به سمت محصولات یا خدمات جذب کند که زیرساخت‌های فنی مورد نیاز را در اختیار داشته باشند. ضعف در زیرساخت‌های ارتباطی مانند اینترنت و فیلتر شبکه‌های اجتماعی یا وب‌سایت‌های مرجع از چالش های استارتاپ ها در ایران است که برای آن‌ها مشکلات جدی را ایجاد می‌کند.
از طرفی دیگر، تحریم‌های گسترده کشور موجب شده تا استارتاپ‌های ایرانی امکان استفاده از ابزارهای بازاریابی، مدیریت داده و ارتباطات را نداشته باشند.
6- عدم دسترسی به بازارهای جهانی
از چالش های استارتاپ ها در ایران عدم دسترسی آن‌ها به بازارهای جهانی است. هر چند نیروهای فنی استارتاپ‌های ایرانی دارای توان بالایی هستند و محصولات یا خدمات تولید شده توسط آن‌ها دارای کیفیت قابل قبولی است، اما عدم دسترسی به بازارهای منطقه‌ای و جهانی موجب شده تا محدودیت‌هایی برای آن‌ها به‌وجود بیاید.
2- چالش‌های درونی استارتاپ‌ها در ایران
همۀ مشکلات و چالش های استارتاپ ها در ایران مربوط به شرایط محیطی نمی‌شود و مسائل داخلی نیز بر روی رشد آن‌ها تاثیر منفی می‌گذارند. مهمترین چالش‌های داخلی یک استارتاپ ایرانی عبارت‌اند از:
1- ساخت تیم استارتاپی
سیستم آموزش و پرورش در ایران به‌گونه‌ای است که به افراد راهکارهای کار تیمی داده نمی‌شود. این در حالی است که موفقیت و شکست استارتاپ‌ها، وابستگی خیلی زیادی به کار تیمی (Team Work) دارد. اگر به دلیل شکست استارتاپ‌های ایرانی نگاه کنیم، عدم همکاری تیمی یکی از دلایل اصلی آن است.
بنیان‌گذاران استارتاپ‌ها باید دانش و مهارت‌های خود را در زمینه رهبری، کار تیمی و سایر مهارت‌های نرم (Soft Skills) تقویت کنند تا شانس موفقیت کسب و کارشان افزایش یابد.
2- جذب منابع انسانی توانمند
عدم وجود واحد منابع انسانی (HR) در کسب و کار از چالش های استارتاپ ها در ایران است. معمولاً بنیان‌گذاران استارتاپ‌ها افراد فنی هستند و اطلاعات زیادی در زمینه مدیریت کسب و کار یا منابع انسانی ندارند. به همین دلیل فرآیندهای جذب نیروی انسانی توانمند در آن‌ها به خوبی شکل نمی‌گیرد.
البته کمبود منابع مالی برای پرداخت حقوق و دستمزد از مشکلات اساسی در استارتاپ‌های نوپاست که آن‌ها را در استخدام با چالش‌های جدی مواجه می‌کند.
3- رقابت شدید از چالش های استارتاپ ها در ایران
یکی از موانع جدی برای استارتاپ‌های ایرانی، رقابت‌های شدید است. وجود بازارهای انحصاری یا فقدان قوانین حمایت از ایده‌های نوآورانه موجب می‌شود تا با اجرای یک طرح و موفقیت اولیه استارتاپ‌ها، شاهد هجوم سایر افراد به آن ایده یا ایده‌های مشابه باشیم.
عدم دسترسی به بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی موجب می‌شود تا استارتاپ برای جذب مخاطب و مشتریان بالقوه با چالش‌های جدی روبه‌رو شود. این در حالی است که استارتاپ‌های ایرانی در شروع فعالیت‌شان، دانش و تجربه چندانی در زمینه بازاریابی و روش‌های تبلیغاتی مدرن ندارند. به همین دلیل آن‌ها بسیاری از کانال‌های جذب مخاطب را به‌سادگی از دست می‌دهند.
4- خطرات سایبری
استارتاپ‌های ایرانی بر پایه اینترنت شکل گرفته‌اند. آن‌ها خدمات یا محصولات خود را به‌صورت آنلاین عرضه می‌کنند. از چالش های استارتاپ ها در ایران، مقابله با خطرات سایبری و تامین امنیت کسب و کارشان است.
در کنار دانش فنی، اطلاعات حقوقی و زیرساخت فنی؛ چنین کسب و کارهایی باید با حقوق و قوانین کاربران در فضای تبادل اطلاعات آنلاین آشنایی کافی داشته باشند. تهیۀ فایروال، آنتی‌ویروس‌های به‌روز، سیستم‌های مدیریت محتوای امن و راهکارهایی برای حفاظت از اطلاعات حساس مشتریان از چالش‌های جدی استارتاپ‌ها است.
5- عدم شناخت بازار و نیازهای مشتریان
تحقیقات بازار از موضوعات مهم برای یک استارتاپ ایرانی است تا محصول یا خدمتی را به مشتریان خود عرضه کند که مورد نیاز آن‌ها باشد. شناخت پرسونای مخاطب از چالش های استارتاپ ها در ایران است. همچنین ایجاد مزیت رقابتی نسبت به سایر رقبا، جلب اعتماد مشتریان و قیمت‌گذاری اصولی از موضوعاتی است که یک کسب و کار نوپا چالش‌هایی با آن‌ها خواهد داشت.
6- ضعف در محصول یا خدمات
شناخت مشتریان کمک زیادی به استارتاپ می‌کند تا محصولات و خدمات خود را مطابق با نیازهای آن‌ها تولید کنند. اما از چالش های استارتاپ ها در ایران، عدم تطابق محصول و خدمت با خواسته مشتری است. محصول یا خدمت ضعیف چیزی است که استارتاپ ایرانی را با شکست مواجه می‌کند.
برای غلبه به این ضعف در مراحل راه‌اندازی استارتاپ باید توجه کافی به طراحی محصول شود و با اعتبارسنجی محصول اولیه (MVP) کالا یا خدمتی تهیه شود که مشتریان به آن نیاز واقعی داشته باشند.
سخن پایانی
چالش های استارتاپ ها در ایران متنوع و زیاد است. از چالش‌های بیرونی که استارتاپ نقشی در ایجاد آن ندارد تا چالش‌های درونی که بنیان‌گذاران برای حل آن‌ها نیاز به برنامه‌ریزی و نوآوری دارند.
